Covid-19 salgını nedeniyle hepimiz belirsiz ve sıkıntılı bir süreçten geçiyoruz. Salgın fiziksel koşullarımızın yanında duygularımızı, düşüncelerimizi ve davranışlarımızı da etkiledi. Tüm dünyayı derinden etkileyen bir salgında en sık yaşanan duygular genellikle kaygı ve korkudur. Kaygılanmak ve korkmak, günlük hayatımızı olumsuz etkileyecek düzeyde aşırı ve sürekli olmadığında son derece insani duygulardır. Bu duygular olumsuz olsa da içinde bulunduğumuz durumla ilgili riskleri belirlememize, kendimizi ve çevremizi korumak için gerekli önlemleri almamıza aracılık eder.
Güvende olma duygusu afet zamanlarında çocukların en fazla ihtiyacı olan şeydir. Ebeveynlerin yapması gerekenlerin en başında çocuklara zor bir dönemden geçildiğini belirtmek ve onları korumak için yapılması gerekenleri ailece yapmaya çalıştığımızı göstermek gelir. Çocuklar ebeveynlerini ve davranışlarını izlerler. Bu nedenle aileler sadece sözle değil davranışlarıyla da model olmalıdırlar. Ebeveynlerin aşırı kaygılı, korkutucu, aşırı titiz, koruyucu kollayıcı yaklaşımları çocuklarda güvensizlik ve tedirginlik yaratarak onları olumsuz etkileyebilir. Bu durum tüm ailenin süreçle baş etme becerilerini olumsuz etkileyebilir. Yani anne babaların ruh halinin iyi olması çocukların da ruh sağlığını olumlu etkileyeceğinden, evde nasıl hareket ettiğiniz, diğer yetişkinlerle aranızdaki konuşmalar, haberlere nasıl tepki verdiğiniz çocukların nasıl hissedeceği konusunda belirleyici olacaktır.
Ebeveynlerin kendi kaygılarını kontrol etmeleri gereklidir ancak her zaman kolay olmayabilir. Kaygıyla baş etmek için en önemli nokta karşı karşıya bulunulan riskin boyutlarını belirleyip, kontrolü dahilinde yapabileceklerini uygulamaktır. Bunun da en iyi yolu doğru kaynaktan (www.hsgm.saglık.gov.tr/covid.19, https://www.who.int. gibi) bilgi almaktır. Diğer yandan, ebeveynlerin çocuk etkilenmesin diye çocuğa hiçbir sorun yokmuş gibi yaklaşmaları, abartılı rahat ve aşırı güven verici ifadeler kullanması durumunda çocuklar bu durumu sezebilir ve kendilerinden bir şey saklanıyormuş hissine kapılabilirler. Bu durum ailelerine karşı güvensizliğe ve süreçle ilgili daha çok endişelenmelerine neden olabilir.
Çocukların kaygı ve korkularını öncelikle anlamak ve kabul etmek gerekir. Daha sonra uygun, gerçekçi, onların anlayabileceği dilde açıklamalar yapmak çocuklar için çok daha yararlıdır. Kaygı ve korkusunu yok saymak, “Takma kafana”, “sen halledersin”, “sen büyüdün hala neden korkuyorsun” vs gibi kuru tavsiyeler vermek çocuğun kafasını daha çok karıştırabilir. Korku ve panik hissini artırıp anlaşılmadığını hissetmesine neden olabilir.
Sağlık çalışanlarının, hastanelerin ve toplumun elinden geleni yaptığını çocuklara anlatın. Salgından etkilenen insanlara yardım eden pek çok kişi olduğunu, işler yolunda gitmediğinde yardım edecek insanların olduğunu öğrenmeleri biraz rahatlamalarını sağlayacaktır.
Okula Dönüşte Ailelere Öneriler
COVID-19 salgını devam ederken okula dönüş önemli ve beklenen bir adım. Özellikle aylardır evde eğitimlerine devam eden çocuklar, okula geri dönme konusunda gergin veya isteksiz hissedebilirler.
-Öncelikle güvenilir bir ortam oluşturun. Tekrar okula başlamakla ilgili duygularını sorun, dinleyin. Soru sormasına fırsat verin. Çocuğunuzun kaygıları ile ilgili açıkça konuşarak, bu şekilde hissetmesinin doğal olduğunu bilmesini sağlamak çocuğunuzu rahatlatabilir.
-Çocuğunuzu okulların ne zaman ve nasıl açılacağı konusunda doğru bilgilendirerek okula dönmeye hazırlanmasına yardımcı olun.
-Çocuğunuzun yaş ve gelişim düzeyine uygun şekilde açıklama yapın. Hastalığı ve nasıl bulaştığını tek tek anlatın. Bu süreci bütün akranlarının yaşadığını ve bu durumla hep birlikte baş etmemiz gerektiğini anlatın.
-Maske takmayı, el hijyenini, sosyal mesafe kuralını uygun şekilde anlatın. Bu konuda onlara düşen görevleri adım adım öğretin. Tüm bunları hep birlikte uygulayarak öğrenmesine yardımcı olun.
-Okula dönmenin olumlu taraflarını hatırlatın. Arkadaşlarını ve öğretmenlerini yeniden görebileceklerini söyleyin.
-Okulda bazı değişiklikler yaşayabileceği konusunda dürüst olun (örn: koşup oynarken de maske takmak, arkadaşlarından fiziksel olarak uzak durmak).
-Güvenlik önlemleri konusunda çocukların şüphelerini giderin ve çocuklara hepimizin sağlığını korumaya katkıda bulunabileceklerini anlatın.
-Çocuklarınızla, okulların tekrar kapanması gerekebileceğini önceden paylaşın. Tekrar arkadaşlarından ayrılma fikri çocuğunuzu endişelendirebilir. Okullar güvenli olduğunda herkes için tekrar açılacağını söyleyerek çocuğunuzu rahatlatın.
-Kendisinin, ailenizden birinin, arkadaşlarının ya da öğretmenlerinin salgından etkilenmesi ve hastalanması durumunda sağlık çalışanlarının destek olacağını ve yardım edeceğini, bu durumla hep birlikte mücadele edeceğinizi bilmelerini sağlayın.
Uzm. Dr. Yağmur Gündüz
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi